Carnaval in Slovenië: folklore en feest, de winter verjagen en vruchtbaarheid verwelkomen

Wanneer het om carnaval gaat, zijn er in Slovenië twee steden die nadrukkelijk strijden om het kroontje van carnavalsstad. De carnavals in Ptuj en Cerknica zijn immers eeuwenoud en bijzonder populair bij zowel locals als toeristen. Ptuj is waarschijnlijk wel de bekendste carnavalssstad, maar dat lezen ze misschien niet graag aan de andere kant van het land in Cerknica. Maar ook Ribnica weet wat carnaval vieren is. Hun folklore en eeuwenoude tradities komen nog mooi tot uiting in deze parades, die toch wel aardig verschillen van de carnavalsstoeten die we in Nederland en België gewend zijn.

Carnaval in Slovenië, waaronder het beroemde Kurentovanje in Ptuj, vindt plaats in de periode voorafgaand aan de vastentijd, die elk jaar varieert afhankelijk van de datum van Pasen.

In Ptuj is het het beroemde 'Kurentovanje' al eeuwenlang een traditie waar de hele streek een jaar lang naartoe werkt. We geven jullie daar meteen heel wat info over, maar beginnen doen we met onze eigen carnavalservaringen in Slovenië.

Folklore en feest op het carnaval van Ribnica

Wij trokken in februari naar Ribnica (regio Dolenjska, ten zuidoosten van Ljubljana) en waren positief overdonderd door alle pracht en praal. Traditioneel wordt carnaval er gevierd tijdens de 'Pustweek'. De carnavalsweek in Ribnica ('Pustni teden') is gevuld met feestelijke activiteiten, en uiteraard met een grote optocht als hoogtepunt. Op de eerste dag wordt symbolisch de gemeentelijke sleutel overhandigd door de burgemeester aan het 'Pust-dorp', wat het begin van het carnavalsfeest markeert. De grote carnavalsstoet ('Veliki pustni karneval') trekt jaarlijks duizenden bezoekers. Meer dan 30 groepen nemen deel, waaronder etnologische groepen die Sloveense folklore uitbeelden. 'Pokop van de Pust': Op de laatste dag van het carnaval wordt de ‘Pust’ (een grote pop die de winter en zonden symboliseert) traditioneel 'begraven' om symbolisch de winter te verjagen en een nieuw, fris begin in te luiden.

We moeten in deze tijden toch wat meer context geven bij het gebruik van de 'Kurenti' in Ptuj, en andere delen van Slovenië en zelfs in de naburige landen. De optochten van de Kurenti staan trouwens op de UNESCO-lijst van immaterieel cultureel erfgoed.

De Kurent: Sloveens erfgoed waarop je best toch wat voorbereid bent als vrouw

De kurent is een mythisch wezen dat bijdraagt aan het verjaagritueel van de winter en het verwelkomen van de lente. Kurents dragen een kostuum van schapenvacht, leren kappen met versieringen zoals veren en koeienhoorns, en maken veel lawaai met koeienbellen die ze om hun middel dragen. Ze dragen ook lange rode tongen en soms gevleugelde hoofden, wat hen een mysterieuze en enigszins beangstigende uitstraling geeft.

Het geluid van de bellen en het lawaai dat ze maken, heeft volgens de traditie de kracht om slechte geesten en de winter te verdrijven, en brengt geluk, gezondheid en vruchtbaarheid voor mens, dier en natuur.

Kurents lopen dansend en springend door de straten en omliggende dorpen, vooral tijdens de tien dagen durende Kurentovanje. Jonge meisjes en vrouwen geven de kurents zakdoekjes als vruchtbaarheidsoffers; hoe meer ze verzamelen, hoe succesvoller ze zijn.

Oorspronkelijk waren kurents meestal jonge vrijgezelle mannen, maar tegenwoordig kunnen ook vrouwen en kinderen zich verkleden als kurent. De traditie verbindt oude sjamanistische rituelen met katholieke carnavalsvieringen.

Een folkloristisch gebruik, geen nieuw #MeToo-schandaal

Tijdens het Kurent-carnaval in Ptuj en andere steden hebben de Kurenti een bijzondere traditie waarbij ze een borstel gebruiken, ook wel een pruikachtig voorwerp dat ze gebruiken om jonge, vooral ongehuwde vrouwen zachtjes ermee aan te tikken of te “borstelen”.

Wat betekent het borstelen door de Kurenti?

Het borstelen van jonge vrouwen met deze borstel symboliseert het overbrengen van vruchtbaarheid, geluk en voorspoed. Het is een zegenritueel waarbij de Kurent de vrouwelijke energie en levenskracht helpt versterken, wat in lijn is met het carnavaleske thema van het verjagen van de winter en het verwelkomen van de lente. Door dit ritueel wordt de vruchtbaarheid van vrouwen gevierd en worden ze gezegend voor een voorspoedig jaar.

Het aanraken met de borstel is speels en feestelijk, en volledig onderdeel van het dansende en springende gedrag van de Kurenti tijdens het festival. De kurent wordt gezien als een symbool van Sloveense identiteit, vreugde en de natuurlijke cyclus van het jaar.

Kortom, de Kurent is niet zomaar een carnavalsfiguur, maar een diepgeworteld cultureel symbool met een rijke betekenis en een grote rol in de Sloveense folkloristische identiteit.

De schone en het beest

Op het Sloveense carnaval zijn ook 'ta lepi' en 'ta grdi' twee traditionele groepen of karakters die een belangrijk deel uitmaken van de festiviteiten. 'Ta lepi' betekent "de mooie/schone" en zij lopen vaak vrolijk, zingend en dansend rond. Ze bezoeken de huizen in het dorp, brengen geluk en voorspoed, en worden vaak beloond met lekkernijen en geld. Ze symboliseren vreugde, feestelijkheid en zegen. Dit terwijl 'Ta grdi', "de lelijke" of "de boze", het feest compleet maken door kinderen een beetje te plagen of te "verjagen" met assen en modder (zoals as die ze strooien of op het gezicht wrijven). Ze zorgen voor onverwachte wendingen op het feest en zijn vaak voorzien van ruige kostuums en maskers om kinderen een beetje te laten schrikken, maar altijd met een speelse toon.

Groetjes uit Slovenië en... Alaaf!

Raul en Maša